Røða á framsýning hjá Hansinu Iversen í Seglhúsinum 26/8-23

Skjótt, tó ikki seint – framsýningarheitið klingar ikki sørt kryptiskt eins og tað semantiskt er ein logiskur ómøguleiki. Tað tykist eisini løgið at brúka lýsingarorð sum skjótt og seint, ið vanliga verða nýtt um ferð. Tað er jú ein grundtreyt við málninginum, at hann stendur stillur í tíð og rúmi. Tá eg í okkara tíð standi í Uffizi-savninum í Firenze og síggi ta stórfingnu og fjálgu Mariumyndina hjá Giotto frá 1305, síggi eg tað sama sum áskoðarar sóu fyrst í 14.øld, tá hon var málað.

Hetta tilfarsliga haldførið og mótstøðuførið mótvegis tíðarinnar tonn er serligt fyri myndlistina. Í eini óstøðugari tilveru, sum frá tí degi, vit síggja ljósið er ein ferð móti myrkri og deyða, er myndlistin eins og smáir lýsandi flakar av ævinleika, vit á eini brennandi og søkkandi planet kunnu bjarga okkum yvir á, alt meðan vit loypa stein av steini á okkara ferð gjøgnum lívið. Einki varar ævigt, men kanska er myndlistin eitt sindur meira ævig enn t.d. gardinir – í øllum førum verður tann góða myndlistin ofta latin í arv frá einum ættarliði til tað næsta. 

Framsýningarheitið minnir meg um ein setning hjá yrkjaranum og myndlistamanninum Tóroddi Poulsen, sum einastaðni skrivar: Ikki lesa so skjótt, eg skrivi so spakuliga. -Inniliga áheitanin vísir hvussu hart tað leikar á hjá listafólkunum, sum við listini lata okkum sítt hjartablóð, men hon sigur eisini eitt sindur um hvussu týdningarmikil sjálv móttøkan av verkunum er og at vit gera okkum ómak eisini við hesum partinum.

Skjótt, tó ikki seint. Í logiska gloppinum fáa vit eitt flykrandi innlit í listaligu mannagongdina hjá Hansinu Iversen. Tí sjálvt um myndirnar sýnast pinnastillar her tær hanga á vegginum, eru strokini spor av rørslum hjá listakvinnuni, meðan hon skapti tær. Í dynamisku penslastrokunum uppliva vit fysisku umstøðurnar kring skapanina, vit hóma kroppin og fáa eina fatan av hvussu málingapensilin fyrst varð dripin í málingina og síðan førdur at løriftinum, fast ella leyst, skjótt ella seint, við stórum rørslum ella smáum – við nógvari máling ella minni. Málningurin er fullur av sporum allur sum hann er – tað er sum avtekningarnar av líkum, sum vit hava sæð í krimifilmum, har hon sjálv í frakka og hatti, Vera Stanhope, gongur runt á gerningstaðnum og skrásetir og kannar ymiskt, sum kann hava týdning fyri uppkláringina av brotsverkinum. Ein málningur er ein gerningsstaður, fullur av sporum, sum verða løgd fram fyri okkum at fata og tulka.

Eg veit ikki um tit hava lagt merki til tað, men listafólk – heilt nógv listafólk – hava tað ikki ordiliga gott við einum fyribrigdi sum vakurleika - at teirra verk verða skýrd at vera vøkur ella at litirnir í teimum eru lekrir, penir osfr. Tá vit siga, at okkurt er vakurt, er tað jú væl meint rós og tí kann reaktiónin tykjast løgin.

Í øldir var vakurleiki ein aðaltáttur innan mentan og list. Innan klassiska list, renesansu, men eisini seinni í 19.øld fekk vakurleikin vind í seglini fyrst sum umboðandi andaliga harmoni og kosmiska skipan, seinni var vakurleikin funnin í tjóðskaparsymbolum, í landslagnum og síðan innandura í heiminum, har listafólk lýstu familjuhugna og innilív. Eitt lyklaorð innan klassiska vakurleikafatan er hugtakið harmoni, sum sambært Aristoteles er sammerkt við tað, ið eru munagott ella væl eydnað og sum aftur er treytað av estetiskum fyribrigdum, proportiónum og einum at síggja til harmoniskum lutfalli millum partar og heild. Ímyndin hjá Platon um vakurleika er merkt av kendu sundurgreiningini millum ein ítøkiligan sansaheim og ein óítøkiligan hugskotsheim. Vakurleikin gerst týdningarmikil í hesum sambandi, tí tað er gjøgnum upplivingar av vakurleika, at menniskjað fær høvi at hóma tann ideala hugskotsheimin, sum er eitt slag av paradísi. – Tað er altso gjøgnum sansan av fagrari list, vit fáa innlit í nakað, sum er størri og hægri enn vit.

Hendan heildarkenslan er altso ein aðaltáttur innan listafatanina, sum í stóran mun heldur fram heilt til miðskeiðis í nítjandu øld, tá modernað list brýtur seg fram. Charles Baudelaire letur í 1857 kollveltandi yrkingasavnið Les Fleurs du mal úr hondum – tað elvdi til mikið kontrovers, balladu og sensur. Tað serliga við hesum savninum hevur ikki bara við dekadenta, provokerandi innihaldið at gera, men kemst eisini av einum varhuga av vakurleika, sum hómast har mitt í øllum tí dapra og sjúka. Við modernismuni fer ein grundleggjandi broyting fram í estetisku hugsjónini yvir ímóti eini tilvitaðari disharmoni. So líðandi verða nú onnur hugtøk brúkt um listina, at hon er erlig, sonn ella øðrvísi, djørv, líkist burturfrá og fer upp móti síni samtíð. Og tað er ein orsøk til, at eitt lýsingarorð sum ”vakurt” ikki kenst serliga positivt um samtíðarlist, tí tað indikerar, at verkið er pent, also vandaleyst, harmoniskt og harvið gamaldags.

Men tað kann eisini krevja dirvi at tora tað vakra og vakurleikin í myndunum hjá Hansinu Iversen er hvørki vandaleysur, einfaldur ella rutineraður, men broytist støðugt. Gáa vit eftir, er bæði litsamanseting og bygnaður merktur av onkrum merkiligum ella óvæntaðum, sum ikki var vakurt inntil vit gjørdust von við tað. Vit hava lært at virðismeta hetta slagið av vakurleika og tað er Hansina Iversen, sum hevur lært okkum hendan estetikkin. Hon málar framvegis nonfigurativar málningar við rundleittum formum, men finnur støðugt uppá nýtt - eisini tøkniliga. Listakvinnan hevur eina tíð eksperimenterað við airbrush/ spraymáling, sum hon brúkar aftrat penslunum í sínum oljumálningum. Hetta gevur listakvinnuni fleiri møguleikar og málningunum eitt meira samansett brá. Enn skyggir ljósið í teimum glógvandi litunum, har tølandi violett tendrar av lýsandi gulum. Og møguliga hómast metafysiskt endaloysi í myndarúminum, tó at hesir málningar fyri mær eru av hesari verð. Hetta eru tímiligar visiónir á tremur av passión, av lívsgleði, av máligleði og øllum møguligum óreguligum imperfektiónum, sum tilveran er full av. Onkrastaðni er tað eins og allur myndaflatin stendur í ljósum loga, aðrastaðni stendur øll kompositiónin og darrar og upp aftur aðrastaðni tykist tað ómøguligt at fokusera og finna runt millum kám, gul strok. Hetta er myndlist úr 2023, tað vil siga samtíðarlist, sum er merkt og mettað av okkara tíð við øllum, sum eyðmerkir hana antin tað eru skógareldar, flóðaldur ella krígsskuggar men eisini silvitni á vágni, morgundrekka, nývaskað klæði í vindinum á snórinum ella monumentalir fjallatindar í mótljósi.

Takk fyri.
Kinna Poulsen
 

Allar myndirnar eru innrammaðar í museumsglasi

Listagrafikkbólkurin HáTrýsT hevur framsýning
í Gamla Seglhúsinum á Norðoyastevnu

Onkuntíð hugsar tú: hvat er tað, sum sameinir ein bólk av fólki? Hví eru tey vinfólk, hví trívast tey so mikið væl saman, at tey velja at gera verkætlanir, veitslur o.a. saman, um tey ikki eru bundin av ættarbandið, uppvøkstri, stað ella arbeiði?

Sum oftast vil svarið vera: Passión!

Hetta er eisini svarið uppá, hví fimm sera ymiskar kvinnur fleiri ferð hava havt framsýningar saman: eldhugað passión fyri grafiskum prenti.

Tilvildin vildi, at 5 kvinnur hittust fyri fyrstu ferð, tá tær høvdu framsýning saman í februar 2021. Framsýningin í Smiðjuni í Lítluvík eydnaðist á so nógvar mátar ótrúliga væl, kanska einamest tí hon skapti eitt vinarlag tvørtur um øll mørk, aldur, starv, búðstað... Tær høvdu allar brennandi áhuga at granska alt innan grafiskt prent og høvdu møguleika at læra av hvørjari aðrari.

Tær 5 í HáTrýstT eru: Ásla Rannvá Svensson, Edith Mørkøre, Gyðja Hjalmarsdóttir Didriksen, Rakel Helmsdal og Rikke Bak og spennið er vítt innan prentteknikkir og myndaevni. Hesaferð eru so ymiskir teknikkir sum skurðprent, gelprent, carborundumprent, turrnál og cyanotypi við á framsýningini.

Hjartaliga Vælkomin!

Gamla Seglhúsið 6. mai 2023

Góðu tit øllList hevur so nógvar førleikar og megnar at føra okkum út um okkara vanligu støð bæði ítøkiliga og í huganum. Í dag hevur listin ført meg til Gamla Seglhúsið í Klaksvík. Staðið, har eg havi skrivað hesa røðuna og eftirhondini nógvar aðrar, er stovan hjá okkum í Rabarbukvarterinum í Havn, har eg siti við spísiborðið og skrivi. Har kann vera serstakliga rokaligt viðhvørt við gestum, látri og harðmæltum kjaki, men har er eisini gangur, tá eg eri einsamøll. - Útvarpið er altíð frá, sjónvarpið ofta samstundis, men næstan hvønn dag eru løtur, tá øll ljóð tagna og bara listin er eftir. Nógv listaverk prýða okkara stovu og tætt við har eg siti og skrivi hanga níggju myndir hjá Silju Strøm – ta fyrstu keypti eg á hennara fyrstu framsýning í Smiðjuni í Lítluvík í 2008, ta higartil seinastu keypti eg á framsýning í Víngarðinum í 2020 – Eitt er, at hesar níggju systramyndirnar við sínum lítla formati passa so sera væl í stovuni hjá mær, tí húsini eru smá. Men myndirnar hjá Silju eru gott selskap á so mangan hátt, tí tær eru ljósar, gløggar, stuttligar, vakrar, lívsglaðar, listaliga áhugaverdar og intimar – støddin ger, at tú av tær sjálvum fert tætt at myndunum - nærkast tú listini, nærkast hon tær. Um hugsað verður um avmarkaðu støddina; tann minsta av mínum egnu Siljumyndum, ein málningur, er 12 x 10 cm – er tað í grundini ótrúligt hvussu stórt úttrykk og hvussu nógva orku tær innihalda og allar innihalda tær ymisk sjónarmið, meiningar, tankar, dreymir og spor – tað sama er galdandi fyri verkini her í Gamla Seglhúsinum, men í nýggjum ókendum avbrigdum; tey kunnu bjóða okkum okkurt, sum vit ikki vistu frammanundan, sum vit ikki hava upplivað áður.

Listafólk eru ofta sjálvi listasamlarar av tí slagnum, sum kanska ikki altíð hava ráð at keypa tað, teimum lystir, men sum harafturímóti hava allarbesta skil fyri hvat mann átti at keypt. Í 1899 keypti franski listamaðurin Henri Matisse ein málning frá starvsfelaga sínum, Paul Cézanne av trimum baðandi kvinnum. Matisse var sera fátækur tá í tíðini, men fekk skavað so frægt saman, at hann kundi gjalda myndina í fleiri avdrøgum. - Í 37 ár átti Matisse hesa myndina, sum hann síðani gav Petit Palace savninum í París, har hon framvegis hongur. - Tað er jú tað serliga við góðari list, at hon ikki missir listaligt virði yvir tíð, men megnar at halda seg viðkomandi. Myndin hjá Cézanne var málað umleið 1879 um tað mundið, tá impressionistarnir vóru á eini sannari sigursferð við sínum prikkandi og slettandi myndum, sum meira ella minni upploysa myndevnið. Cézanne fer ein annan veg og konsoliderar figurarnar við føstum formum og konturlinjum. Tað ger hann ikki bara við kvinnurnar í myndini, men eisini við trøini og landslagið rundanum. Og hetta gevur eina harmoniska og samanhangandi heild, har bakgrundin verður javnsett við forgrund og miðgrund. Myndin hevði alstóran týdning fyri Matisse, sum seinni málaði bæði svimjandi og dansandi figurar í fullkomnari harmoni við teirra umhvørvi. Dansur er jú afturvendandi myndevni í føroyskari list – tað síggja vit í fleiri av verkunum her hjá Silju Strøm, men eisini hjá Mikines, Janusi Kamban, Torbjørn Olsen og Tróndi Patursson (í Eysturoyartunlinum). Og keldurnar hjá Matisse í kendu, modernaðu dansimyndini frá 1910 vóru í grundini frásagnir og myndir av søguliga ringdansinum, sum jú ikki heilt er farin í søguna her hjá okkum. Dansimyndirnar hjá Silju Strøm eru ikki merktar av tjóðskaparligari hetjudyrkan – tær tykjast hinvegin lættar og óhátíðarligar myndir av menniskjum, sum taka saman hendur og skapa ítøkiligt samband hvør við annan.  Stílurin í málningunum hjá Silju Strøm er enn sum áður abstraktur og figurativur í senn. Typiskt er talan um myndir, sum kykna kring menniskjafigurar. Hesir figurarnir, sum sveima, dansa og interagera, seta gongd í myndirnar við strokum av máling, sum bylgja kring teir eins og spor av rørslum. Abstrakt strok blanda seg uppí og umskarast við ítøkilig skap. Primerlitirnir reytt, gult og blátt mynda ein koloristiskan grundtóna, ið klingar saman í einum litríkum samspæli av ljósfylltum og følnum brigdum. Bæði koloristiskt og bygnaðarliga eru myndirnar hjá Silju vorðnar meira kompleksar, meira málandi og meira áhugaverdar enn tær vóru við fleiri løgum og fleiri nuansum. Myndirnar eru enn frásagnarligar – tær fortelja okkurt, men hetta eru ikki søgur, sum eru skipaðar í eina byrjan, miðju og enda. Ofta eru kompositiónirnar rundleittar og sum áskoðari mást tú sjálv sleppa tær uppí dansin og avgera hvar tín søga skal byrja og hvagar hon skal fara.

Hesir lutfalsliga ljósu málningarnir kunnu tykjast sera øðrvísi enn grafisku myrkamyndirnar hjá Elinborg Lützen og kortini er slektskapur millum listakvinnurnar í mátanum tær samskipa og javnseta figurar og umhvørvi – hugsið t.d. um tær fantastisku Søgumyndirnar, sum Elinborg skapti í sjeytiárunum. - Nú eg spurdi Silju um listaligan íblástur, nevndi hon sjálv Elinborg Lützen millum fleiri altjóða listafólk. - Eg haldi sjálv, at málningarnir hjá Silju Strøm eru enn meira samanhangandi og organiskir enn teir vóru við sera týðiligum samskifti millum figurar og heild og eini greiðari miðlan av einum ofta ekstatitiskum huglagi. Tøkniliga mennist listakvinnan sum málari og brýtur eisini tøkniliga upp úr nýggjum við á hesari framsýningini at brúka lørift at mála á (umframt plátur og pappír) – Eisini bygnaðarliga eru myndirnar áhugaverdar við samanhangi millum løgini. Fleiri staðni fært tú sum nevnt varhugan av eini ringrás í myndarúminum, men millum tær einstøku myndirnar hómast somuleiðis ein samanhangur, kenslan av eini heild á sama hátt sum í myndunum hjá Edvard Munch av tilveruligu ringrásini. Hesar nýggju myndirnar hjá Silju tykjast inniligar, men eisini villar og fegnar og intensar - ótrúliga intensar sum smáir konsentraraðir bótamolar av listaverkum um reppið at eksplodera og tað smittar – blívi inniliga glað av at skoða tær og fái hug at gera alt møguligt. Túsund takk fyri tað, Silja, stóra takk, Jastrid og Símun fyri heiðurin at halda upplatingarrøðu her í Gamla Seglhúsinum og túsund takk fyri tit, ið lýddu á.

Upplatingartíðir:
Framsýningin er opin fram til 26.mai yrkadagar frá 14:00 til 17:00 og sunnudagar frá 15:00 til 18:00. Um tit ynskja at vitja uttanfyri hesar tíðir, eru tit hjartaliga vælkomin at ringja 217055 - Símun.